by Những danh nhân tuổi Mùi tài hoa, xuất chúng trong lịch sử.
Họ là những nhân tài kiệt xuất, sinh ra ở những thời đại khác nhau và làm nên những chiến công hiển hách…Lý Thường Kiệt (Kỷ Mùi 1019 - Ất Dậu 1105)
Lý Thường Kiệt vốn họ Ngô tên là Tuấn, người ở làng An Xá, huyện Quảng Đức (hiện là Cơ Xá, Gia Lâm, Hà Nội).
Ông là danh tướng lập được nhiều chiến công dưới thời vua Lý Thánh Tông, trong đó, chiến công hiển hách nhất là trận chiến đánh đuổi quân Tống xâm lược vào tháng 1/1077 dọc tuyến sông Cầu (chảy qua huyện Yên Phong, Bắc Giang).
Tương truyền, hàng đêm ông sai người tâm phúc lẻn vào đền thờ Trương Hống, Trương Hát nằm trong trận địa bên sông Như Nguyệt đọc vang bài thơ:
Nam quốc sơn hà Nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
Bài thơ được coi là bản tuyên ngôn của dân tộc Việt Nam được ghi lại lần đầu tiên thành văn.
Tháng 3/1077, quân ta vượt sông đánh quân Tống đại bại rồi mở đường giảng hòa để giặc giữ thể diện lui về nước.
Từ đó về sau, trong khoảng 200 năm, triều đại Trung Quốc không dám đụng đến đất nước ta.
Lịch sử mãi ghi nhớ công ơn người anh hùng dân tộc, nhà quân sự kiệt xuất, nhà chính trị và ngoại giao tài ba Lý Thường Kiệt, người lãnh đạo quân dân Đại Việt thời Lý, phá Tống bình Chiêm thắng lợi.
Ông được lịch sử ghi nhận là anh hùng kiệt xuất, một con người hiến dâng cả tâm hồn sức lực cho sự nghiệp độc lập của Tổ quốc ở buổi đầu thời tự chủ.
Nguyễn Khuyến (Ất Mùi 1835 - Kỉ Dậu 1909)
Nguyễn Khuyến tên thật là Nguyễn Văn Thắng, hiệu Quế Sơn, tự Minh Chi, sinh ngày 15/2/1835 tại quê ngoại làng Văn Khế, Hoàng Xá, Ý Yên, Hà Nam (quê nội là làng Và, Yên Đổ, Bình Lục, Hà Nam).
Cuộc đời thi cử, đỗ đạt và làm quan của Nguyễn Khuyến có nhiều thăng trầm trong thời đại mất nước.
Dù trót dấn thân vào con đường hoạn lộ nhưng với nhãn quan sắc bén, ông đã dứt khoát vứt bỏ mọi thứ vinh hoa phú quý, 'treo ấn từ quan', lui về ở ẩn vào mùa thu năm 1884 và qua đời tại đấy vào ngày 5/2/1909.
Không chỉ là một tâm hồn Việt Nam tiêu biểu, Nguyễn Khuyến còn là nhà thơ lớn, một nhân cách Việt Nam tiêu biểu ở thời đại bấy giờ.
Nguyễn Khuyến để lại cho hậu thế các tập thơ văn Quế Sơn thi tập, Yên Đổ thi tập, Bách Liêu thi văn tập, Cẩm ngữ và nhiều bài ca, hát ả đào, văn tế cùng câu đối.
Phan Đình Phùng (Đinh Mùi 1847 - Ất Mùi 1895)
Phan Đình Phùng hiệu Châu Phong, là sĩ phu yêu nước và thủ lĩnh nổi tiếng trong phong trào Cần vương kháng Pháp cuối thế kỉ 19.
Ông quê ở làng Đông Thái, huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh.
Phan Đình Phùng đỗ Đình nguyên Tiến sĩ năm 1877, nên thường gọi là cụ Đình, bổ tri huyện Yên Khánh (tỉnh Ninh Bình), sau về Huế giữ chức Ngự sử. Tính ông cương trực, khảng khái.
Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, Phan Đình Phùng tổ chức đánh Pháp ở các vùng Nghệ An, Hà Tĩnh và một phần Quảng Bình, Thanh Hoá.
Chiến thuật của ông là dựa vào núi rừng hiểm yếu và công sự kiên cố phối hợp với lối đánh du kích để tiêu diệt địch.
Cuộc kháng chiến duy trì trong 10 năm, được nhân dân và quân sĩ tin yêu, ủng hộ. Giặc đem 'danh lợi' ra mua chuộc, dùng 'bạn bè' thuyết phục ông nhưng đều thất bại.
Chúng dùng vũ lực uy hiếp tinh thần, ông vẫn không sờn lòng. Chúng bắt thân nhân, khai quật mồ mả tổ tiên cũng không làm ông nao núng ý chí chống giặc giữ nước.
Phong trào chống Pháp do Phan Đình Phùng lãnh đạo được coi là tiêu biểu nhất cho phong trào Cần vương của cả nước trong một giai đoạn lịch sử đầy biến động.
Theo TN.