by Những phong tục hôn nhân lạ ở Tây Bắc
Tục kéo vợ của người Dao đỏ, hay vỗ mông tỏ tình của những chàng trai, cô gái miền sơn cước đã trở thành những nét đẹp mang bản sắc riêng của các dân tộc vùng cao.
Tục kéo vợ của người Dao đỏ
Thường vào mùa xuân là lúc những chàng trai người Dao đỏ đi kéo vợ. Những chàng trai bản người Dao thường kéo vợ rầm rộ nhất bắt đầu từ ngày 1 Tết âm lịch đến hết rằm tháng Giêng, bởi những thủ tục vào ngày Tết cũng thường đơn giản, không bị bắt vạ.
Tuy nhiên không phải cứ thích ai thì mặc nhiên được kéo về nhà mà thường các đôi trai gái đã tìm hiểu, phải lòng nhau. Tục kéo vợ cũng chỉ là một hình thức để cho mọi người quanh bản biết, là cái cớ để người con gái chính thức bước chân về nhà chồng.
Người phụ nữ Dao đỏ đã về nhà chồng, sinh con đẻ cái sau tục kéo vợ. Ảnh: Anh Phương
Thường trai gái sẽ hẹn nhau ở trên đồi, trên nương. Chàng trai sẽ tự mình kéo vợ hoặc nhờ một vài người bạn đến điểm hẹn để giúp sức. Theo phong tục, khi được kéo, cô gái càng tỏ ra chống đối quyết liệt thì sau này gia đình sẽ con cái đầy nhà, vợ chồng thuận hòa hạnh phúc. Khi đám kéo chỉ cần một người trong bản nhìn thấy sẽ loan tin cho cả bản biết, lúc đó đôi trai gái đó đã nên vợ nên chồng.
Sau khi bị kéo về nhà chàng trai, cô gái được giữ ở lại trong nhà 3 ngày và vẫn sinh hoạt bình thường, được cha mẹ chàng trai xem như con cái trong nhà. Hết thời hạn cô gái sẽ thông báo cho bố mẹ đến làm thủ tục cưới.
Vỗ mông kén vợ của chàng trai Mông
Vào những ngày xuân, trai thanh nữ tú ở khắp các bản làng thường tụ tập nơi bãi đất trống, dưới chân đồi để tổ chức chơi các trò chơi dân gian như tung còn, đẩy gậy, kéo co, hát giao duyên hay thổi khèn... Người ta mời nhau uống rượu, chúc tụng nhau một năm gà lợn đầy nhà, thóc đầy sân.
Đây cũng là nơi trai gái gặp gỡ nhau rồi tìm nhau qua điệu khèn dặt dìu, trao nhau những ánh mắt tình tứ. Khi đã ưng chàng trai nào, cô gái sẽ đưa mắt, rồi e thẹn tách khỏi đám đông chờ đợi. Chàng trai lúc này lập tức đi theo tiếng gọi mời.
Họ nhanh chóng tiếp cận, vỗ nhẹ vào mông cô gái và trao nhau lời ngọt ngào. Thiếu nữ lúc này cũng thẹn thùng vỗ lại vào mông chàng trai, coi như một lời đồng ý. Cứ như vậy, họ vừa đi, vừa vỗ qua vỗ lại trao nhau những lời yêu thương cho đến khi vỗ đủ chín cặp, tức là hai bên đã chấp thuận nhau, chỉ chờ ngày tìm người làm mai mối, đưa nhau về nhà làm lễ cúng gia tiên, nên vợ nên chồng.
Đôi trai gái này đã thành vợ thành chồng sau những lần vỗ mông tỏ tình. Ảnh: A.Phương
Nếu trong cuộc vui, hai bên chưa thực lòng ưng thuận, chưa vỗ đủ chín cặp, họ sẽ hẹn nhau chờ đến ngày hôm sau, gặp nhau tâm sự và vỗ tiếp cho đủ. Còn nếu không vỗ đủ và không có cơ hội gặp nhau lần nữa, họ sẽ không thể thành đôi. Mỗi người lúc này sẽ lại đi tìm một chàng trai hay cô gái khác đến khi vừa ý, hợp duyên.
Tục "ngủ thăm" của người Mường
Ngủ thăm là một tục lệ lâu đời của các dân tộc thiểu số ở vùng cao Tây Bắc như Thái, Dao, Mương, Mông... Tuy nhiên, ngày nay, tập tục ngủ thăm này đã bị mai một và nhiều nơi không còn tồn tại. Nhưng với người dân tộc Mường ở bản Mọc, xã Đồng Nghê (Hòa Bình), tục cạy cửa ngủ thăm vẫn còn được lưu giữ.
Các chàng trai đến tuổi trưởng thành đều nắm rõ nhà nào trong bản có con gái lớn, đến tuổi cập kê. Các thiếu nữ ở độ tuổi trăng tròn cũng thường đốt nến, mắc màn vào mỗi đêm, chờ đợi chàng trai đến ngủ thăm. Thường khi đèn sáng, là nhà cô gái chưa có ai vào ngủ thăm, lúc này chàng trai sẽ biết được tín hiệu, cạy cửa chui vào nhà. Nếu cô gái ưng thuận sẽ tự tay vặn nhỏ đèn, để các chàng trai khác biết đã có người "ngủ thăm". Tuy nhiên, hai người chỉ được trò chuyện, tâm sự ở tư thế chung chăn, chung gối mà không được chạm vào người nhau.
Sau vài đêm ngủ thăm tìm hiểu, nếu cô gái đồng ý, chàng trai sẽ mang bạc trắng, lợn béo sang nhà cô gái thưa chuyện.
Tục chọc sàn của người Thái
Sau những buổi gặp gỡ trên nương, trong các phiên chợ, nếu cô gái ưng thuận chàng trai nào thì gợi ý bằng ánh mắt, để chàng trai đến chọc sàn. Vì vậy thường khi mùa vụ xong xuôi, thóc ngô đầy nhà, vào ban đêm, ở những nhà có con gái đến tuổi cập kê đều vang lên những tiếng lộc cộc.
Các chàng trai thường chọn thời điểm khoảng 11 h đêm, khi mọi người đã ngủ hết để đến nhà bạn gái. Họ mang theo một số nhạc cụ như sáo, nhị, tính tẩu, đàn môi và một đoạn gỗ nhỏ dài chừng nửa mét để gõ lên sàn, nơi cô gái đang nằm.
Chàng trai sẽ thổi sáo, đánh đàn gửi gắm tình yêu, lời tỏ tình qua những câu hát da diết, yêu thương. Khi đến gần sàn, chàng trai lấy một đoạn gỗ nhỏ chọc lên đúng chỗ nàng nằm. Nếu cảm thấy ưng thuận, cô gái sẽ ra mở cửa. Họ có thể ngồi trò chuyện trong nhà, hay ra ngoài sân, lên những thửa ruộng bậc thang ngồi tình tự.
Sau vài đêm chuyện trò như vậy, chàng trai thổ lộ chuyện muốn cưới cô gái về làm vợ. Nếu cô gái đồng ý, chàng trai về thưa chuyện với bố mẹ và đưa bố mẹ đến hỏi cưới.
Sau đó, chàng trai phải ở rể nhà cô gái, trở thành một người trụ cột chính trong gia đình. Sau một thời gian (khoảng 3-6 năm, tùy nhà gái yêu cầu), chàng trai sẽ làm một lễ tạ ơn bố mẹ đã sinh ra người vợ cho mình, và thêm một lần cưới nữa để đưa cô gái về nhà. Tuy nhiên, tập tục này ở một số địa phương cũng đang bị mai một dần.
Anh Phương