by Bỏ việc để đổi lấy cuộc sống tự do mà vẫn có tiền
Bản quyền hình ảnh Cooper Neill
Khi Sylvia Haller, một người London 66 tuổi, bị cho nghỉ việc vì công ty cắt giảm nhân sự vào tháng Hai, không chỉ có thu nhập của bà bị ảnh hưởng. Lòng tự trọng của bà cũng bị tổn thương.
"Tôi có cảm giác như vầy, 'Tôi quá già rồi'," bà nói. "'Không ai còn muốn thuê tôi làm việc nữa.'" Bà đã luôn tự hào vì công việc cải tạo nhà cửa cho người cao tuổi và người khuyết tật ở quận Hackney. Mất việc khiến bà cảm thấy "khá đau đớn".
Lương hưu thì ít ỏi và bà Haller chưa sẵn sàng nghỉ hưu. Vì vậy, bà bình tĩnh lại và bắt đầu tìm kiếm trên các trang rao vặt trên mạng. Nhưng, "Tôi không cảm thấy đủ tự tin để nộp đơn xin bất kỳ công việc nào," bà nói.
Khi người bạn kể cho bà nghe về TaskRabbit, một app cho phép người dùng săn lùng đủ loại việc, từ những công việc tay chân như lắp ráp đồ nội thất hay những công việc nghe có vẻ vặt vãnh như xếp hàng chờ mua món đồ ăn sáng ngon tuyệt, bà lập tức bị hấp dẫn.
Bà lập một tài khoản trên điện thoại - cũng phải mất một thời gian bà mới quen với nền tảng app này - và xếp hàng đăng ký làm hàng loạt việc làm khác nhau.
Kiếm tiền nhờ mạng internet
Nền kinh tế 'gig', nơi người ta kiếm việc làm tạm thời qua các ứng dụng trên mạng internet, đã bùng nổ trong vài năm qua.
Những công ty như Delivery Hero có trụ sở ở Berlin thuê tài xế chuyển phát thức ăn khắp châu Âu, Á và Mỹ Latin; Didi Chuxing, ứng dụng cung cấp dịch vụ xe hơi cực kỳ hùng mạnh ở Trung Quốc đã phát triển đến mức lật đổ tham vọng của Uber muốn mở rộng tại đây; TaskRabbit đã nâng cao mối quan hệ giữa nhân viên và người thuê nhân công, và thay đổi cấu trúc của ngày làm việc.
Trong báo cáo về khuynh hướng việc làm năm 2018, các nhà nghiên cứu tại Deloitte ước tính có 77 triệu người ở châu u, Ấn Độ và Hoa Kỳ chính thức gọi công việc họ đang làm là lao động tự do.
Chỉ riêng ở Mỹ, có 3,7 triệu người đang làm việc theo nhu cầu vào năm 2016; một dự báo gần đây từ Intuit và Emergent Research cho thấy con số này sẽ tăng vọt lên 9,2 triệu người vào năm 2021.
Nghiên cứu từ Tập đoàn tư vấn Kelly Outsourcing & Consulting Group cho thấy nền kinh tế 'gig' cũng đang bùng nổ ở châu Á - Thái Bình Dương, nơi 84% giám đốc tuyển dụng cho biết họ có thuê nhân sự là lao động tự do.
Với hầu hết nhân viên, làm việc tự do là họ muốn chọn như vậy: chỉ có một số nhỏ khoảng 11% - trong số hơn 6.000 người mà Intuit khảo sát nói họ không thể tìm được việc làm toàn thời gian.
Họ gia nhập vào lực lượng lao động của nền kinh tế 'gig' với hy vọng có thể kiểm soát được sự nghiệp của bản thân, và trong một nền kinh tế thay đổi liên tục và khó đoán trước, họ có thể đa dạng hóa nguồn thu nhập của mình.
Tìm ý nghĩa cuộc sống
Công việc tạm thời thường được mô tả như sân chơi của người trẻ - là quyền của giới trẻ Thiên niên kỷ, tức những người sinh từ 1980 đến 2000, những người không thể gắn bó theo đuổi một sự nghiệp 'thực sự', hoặc họ tốt nghiệp ngay trong thời suy thoái kinh tế nên không tìm được việc làm toàn thời gian.
Và ít nhất thì việc làm theo nhu cầu như thế này có vẻ như đòi hỏi người lao động phải có trong mình độ nhiệt huyết, năng lượng nhất định, và phải am hiểu công nghệ, là hai yếu tố thường gắn liền với tính cách người trẻ.
Nhưng gần một phần ba, tức là khoảng 31% người Mỹ làm việc hoàn toàn trong ngành kinh tế 'gig' là thế hệ bùng nổ em bé, sinh vào khoảng năm 1946 đến 1965.
Số lượng này không phải là đặc thù chỉ có riêng ở Mỹ (mặc dù người ta vẫn chưa nghiên cứu trên diện rộng toàn thế giới).
Các nhà nghiên cứu tại Học viện McKinsey Toàn cầu, trong một báo cáo đánh giá tình hình tại Tây Ban Nha, Đức, Pháp, Thụy Điển, Anh Quốc và Hoa Kỳ, cho thấy hơn một phần tư số người trong lực lượng lao động độc lập có độ tuổi từ 25 trở lên.
Rất nhiều người nhận thấy họ không tích luỹ tiền đủ mức để có thể ngừng làm việc khi họ muốn. Theo nghiên cứu của Intuit và Emergent, khoảng một nửa số người Mỹ trong thế hệ baby boomers có chưa tới 100.000 đô la Mỹ dành dụm cho lúc nghỉ hưu.
Nhưng khao khát làm việc của họ không chỉ thuần túy là vì tiền bạc. Thế hệ baby boomers là lực lượng lao động có vẻ ít chật vật về mặt tài chính nhất so với thế hệ X và thế hệ Thiên niên kỷ, và hầu hết họ nói họ yêu thích công việc.
Trong số những người 55 tuổi trở lên, có 32% nói một phần họ bị cuốn hút với khao khát được làm việc gần "những người thú vị" (so với chỉ 15% trong toàn lực lượng lao động).
"Khi không biết bạn sẽ gặp kiểu khách hàng nào, điều đó khá thú vị," Haller nói. Bà nhớ lại khi đang ráp khung giường cho một sinh viên thời trang trẻ, người sở hữu một căn hộ "ở phần xa nhất phía Đông London", nơi chỉ có "con đường trải sỏi nhỏ" và "cầu thang sắt đen", và có "máy khâu, nhiều mảnh vải vụn và quần áo" vương vãi khắp nơi.
Theo Sigmund Freud, công việc ý nghĩa là một trong hai điều kiện tiên quyết để có cuộc sống hạnh phúc.
(Điều kiện còn lại là tình yêu.) Công việc có thể giúp ta kết nối với cộng đồng, cảm thấy đầy đủ và thậm chí mở rộng cuộc sống của ta, một số nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa việc nghỉ hưu sớm và qua đời sớm.
Bản quyền hình ảnh Cooper Neill
Dan Hayes, 68 tuổi, làm việc trong ngành dầu khí Hoa Kỳ gần như
suốt sự nghiệp cho đến khi ông đặt hẹn làm công việc đọc thu âm,
lồng tiếng cho video trên trang web Fiverr
Vừa có tự do, vừa thoả niềm đam mê
Với những người từ thế hệ bùng nổ em bé làm việc trong những ngành đòi hỏi sức khỏe, thì công việc tạm thời qua mạng có thể là một sự giải phóng.
Jerry Nelson, sống ở Argentina, rất yêu thích việc trở thành phóng viên ảnh. Nhưng ở tuổi 62, ông nói bản thân đã "quá già để chạy tới chỗ cây sồi [và] lượn quanh những băng đảng ma túy… xương của tôi không còn khỏe như trước."
Thay vào đó, ông viết blog và làm nội dung quảng cáo cho những khách hàng ông tìm được qua Fiverr, một nền tảng có trụ sở ở Tel Aviv kết nối những người làm việc tự do với khách hàng khắp thế giới.
"Đó là một năm tuyệt vời," Nelson nói. "Tôi không phải quản trị cả website. Tôi không phải hầu hạ khách hàng từng ly từng tí."
Thời gian làm việc linh hoạt do công việc tạm thời trên mạng đem lại có thể cực kỳ hấp dẫn với những người trong thế hệ bùng nổ em bé, vốn có nhiều cam kết chăm sóc gia đình.
Nhờ sử dụng ứng dụng TaskRabbit, Haller có thể có thu nhập ổn định, dù bà làm việc ít hơn. Thay vì làm việc từ 8 giờ sáng đến 5 giờ chiều, bà làm "hai giờ ở đây, ba giờ ở kia, thỉnh thoảng làm thứ Bảy. Việc làm giúp tôi có rất nhiều thời gian ở nhà," bà nói. "Tôi có hai con trai đang ở tuổi teen, tôi mừng vì có nhiều thời gian hơn cho chúng."
Với những người khác ở thế hệ bùng nổ em bé, công việc tạm thời là cách mà rốt cuộc giúp họ theo đuổi đam mê.
Dan Hays, 68 tuổi, người Mỹ, đã làm việc trong ngành công nghiệp dầu khí gần như suốt sự nghiệp.
Năm 2015, ông nhận được cuộc điện thoại định mệnh khi một khách hàng khen ngợi giọng nói của ông - chất giọng trầm ấm với âm rung nhẹ nhàng kiểu Texas - và nói rằng ông có thể sẽ là một diễn viên lồng tiếng giỏi.
Ông Hays đã đăng ký tài khoản trên Fiverr và đăng ký làm việc lồng tiếng đầu tiên.
"Việc tôi đang làm là ngành dầu khí và bất động sản. Tôi có thể làm tốt, nhưng những việc đó không làm giàu tâm hồn tôi. Công việc rất cạnh tranh và căng thẳng. Đến một lúc nào đó, tôi nói, 'Tôi chỉ muốn thử thứ gì đó khác.'"
Kể từ đó, Hays đã mở rộng làm nhiều việc khác trên Fiverr như viết quảng cáo tự do và viết kịch bản. "Tôi đã viết lách từ khi còn trẻ con," ông nói, "và tôi thích việc viết lách."
Giờ đây, ông dành khoảng 10-15 giờ mỗi tuần để làm việc. Khi cảm thấy như đã đến điểm dừng tốt, ông làm "bất cứ việc gì thấy thích thú". Khi chúng tôi nói chuyện vào chiều thứ Năm, ông nói: "Tôi chuẩn bị ra ngoài đi công viên và chơi với lũ chó, sau đó tôi sẽ xem một trận bóng đá."
Có lẽ cuối cùng tất cả chúng ta đều muốn làm những việc như vậy.
Alice Robb BBC Capital
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Capital.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Capital.