Mời Các Huynh Đệ Tỷ Muội chúng ta cùng Khám phá quan niệm tâm linh và biểu tượng triết mỹ phương Đông.. Trong quan niệm tâm linh và biểu tượng triết mỹ phương Đông, hình tượng con gà trong nghệ thuật là biểu tượng về những phẩm chất, khí tiết của người quân tử, tượng trưng cho chân thiện mỹ, nhân sinh và thời gian, tuần hoàn vũ trụ với ánh sáng xua tan bóng tối.
Bản khắc con gà làng Sình (gỗ) Gà trống với tiếng gáy vang tận đỉnh núi cao làm ma quỷ khiếp sợ, là biểu tượng của thần hộ mệnh, diệt trừ, chế ngự cái xấu. Vì vậy trong mỹ thuật cổ Việt Nam, hình tượng con gà đã sớm được phản ánh qua tượng đất nung, tác phẩm điêu khắc bằng đồng vào thời Đông Sơn như tượng gà tìm thấy ở Vinh Quang (Hà Tây) với hình dáng gà cách điệu đến mức tối giản nhưng vẫn nhận ra là con vật quen thuộc qua những nét tạo hình của đầu, mào, đuôi mang tính nghệ thuật cao. Trong tranh dân gian Việt Nam với các dòng tranh Kim Hoàng (Hà Tây), Hàng trống (Hà Nội), Đông Hồ (Bắc Ninh) và tranh dân gian làng Sình (Huế) đều có hình tượng con gà, tuy nhiên ý nghĩa và tính biểu hiện của chúng thì không còn hoàn toàn giống nhau. Từ thế kỷ 16, Hoàng Sĩ Khải trong bài Tứ thời khúc vịnh đã cho biết cảnh Tết ở kinh thành Thăng Long với “Tranh vẽ gà cửa treo thiếp yểm”, đến thế kỷ 20, Tú Xương đã tả: “Đì đẹt ngoài sân tràng pháo chuột; lòe loẹt trên vách bức tranh gà”.
Như vậy hình tượng con gà được đưa vào trong tranh đã trở thành tranh Tết trong đời sống của người Việt bình dân từ xa xưa.
Con gà xuất hiện trong tranh dân gian Đông Hồ với những hình tượng đặc sắc mang nét bình dị chân quê, những gam màu trầm mộc mạc, nhưng mỗi bức tranh lại hàm chứa những ý nghĩa chúc tụng cầu mong, biểu hiện những khát khao, khát vọng cuộc sống của người xưa như tranh Gà đàn, Trống mái với hình tượng gà trống mái và lũ gà con như tượng trưng cho một gia đình hạnh phúc, con cái đầy đàn và quây quần bên nhau sum vầy.
Gà trên Chương đỉnh (đồng)... Một trong những tranh xưa nổi bật và mang ý nghĩa triết lý một cách sâu sắc là tranh Đại cát thể hiện một con gà trống khỏe mạnh với đường nét đầy đặn, chắc nịch. Con gà được tạo hình với một chân bước lên trong thế dáng dũng mãnh, hiên ngang, bởi vì đó là hình tượng gà biểu tượng cho năm đức tính (ngũ đức) cao quý của người quân tử qua sự nhân cách hóa rõ nét. Một là, chiếc mào đỏ tượng trưng cho quan tước (văn), với sự cầu mong học hành đỗ đạt làm vẻ vang cho gia đình, dòng họ. Hai là, gà gáy đúng giờ buổi ban mai tượng trưng cho chữ phẩm hạnh trung thực, giữ lời, không khuất tất (Tín), một phẩm chất cao đẹp mà Nho giáo đề cao. Ba là, gà trống luôn gọi bầy đàn đến ăn khi có mồi, hình ảnh này trở thành biểu tượng của nhân nghĩa (Nhân). Bốn là, gà trống cũng có cựa sắc nhọn, như là binh khí nên đó cũng là hình ảnh của người võ binh (Vũ). Năm là, gà trống cũng sẵn sàng chiến đấu xả thân bảo vệ bầy đàn, đó cũng là biểu tượng cho lòng dũng cảm, can trường (Dũng).
Trong tranh Hàng Trống với sự xuất hiện những con gà bên những khóm hoa mẫu đơn biểu hiện cho những mong muốn cuộc sống an lạc, thanh tịnh và còn là sự thể hiện khí chất của người quân tử trong sự hòa hợp với tự nhiên. Gà là vật nuôi gắn bó với cuộc sống con người, nên con gà được quan sát, diễn tả rất chính xác, được chạm nổi trong các thế dáng vô cùng sinh động, dân dã mà tinh tế trong từng chi tiết, đặc biệt là trong bức chạm chọi gà, phản ảnh không chỉ là sinh hoạt lễ hội vui chơi của làng Việt xưa kia mà đó cũng là ngụ ý nhắc nhở trai tráng hăng say luyện rèn.
|
|